Yargıtay, anayasal hükümet sistemi içinde mühim bir rol oynamaktadır. Yüksek yargı organı olarak vazife icra eden Yargıtay, demokrasilerin eğer olmazsa olmazı olan kuvvetler ayrılığı yönetim modelindeki araştırma merciinin mühim bir mekanizmasıdır.

Alınan kararların hukuka uygunluğunu denetleyen Yargıtay hakkında data sahibi olmak, toplumlardaki yönetim biçimlerinin nasıl işlediği hakkında da data sahibi olmak anlamına gelir.

Yargıtay Nedir?

Yargıtay, adli yargı alanında giren mevzularda temyiz incelemesi icra eden yüksek yargı makamıdır. Bu sebepten dolayı Yargıtay, Temyiz Mahkemesi olarak da bilinmektedir.

 

Yargıtay’ın Amacı Nedir?

Yargıtay’ın amacı, hukuki kararlarda birliği sağlamaktır. Adil ve adaletli bir halde kararları inceleyerek hepimiz için aynı işlemi uygular.

Ele almış olduğu kararlar, temyiz başvuruları üzerinedir. Dolayısıyla diğer mahkemelerin üstlendiği vazife olan vaka incelemesi icra eden bir mercii değildir.

Yargıtay, müracaat dahilinde incelemiş olduğu konuların hukuksal bütünlük ve adil yönetim sistemine uygunluğunu denetleyen üst düzey bir hukuksal denetim mekanizmasıdır.

Türkiye Cumhuriyeti Yargıtay Başkanlığı Yönetim Birimleri

Ülkelerin yönetim anlayışlarına bakılırsa Yargıtay yönetim ve yönetim biçimleri değişik yönetim birimlerinden oluşabilir. Türkiye Cumhuriyeti Yargıtay Başkanlığı Yönetim Birimleri aşağıdaki gibidir:

• Yargıtay Birinci Başkan
• Cumhuriyet Başsavcısı
• Birinci Başkan Vekilleri
• Cumhuriyet Başsavcı Vekili
• Daire Başkanları
• Genel Yazman
• Genel Yazman Yardımcıları

Yargıtay’ın Görevleri Nedir?

Yargıtay’ın vazife ve yetkileri “Yargıtay Kanunu” tarafınca belirlenmiştir. Vazife ve yetkileri hakkında data vermeden ilkin karar organlarını bilmekte yarar vardır.

Yargıtay Karar Organları

• Daireler
• Hukuk Genel Kurulu
• Ceza Genel Kurulu
• Büyük Genel Kurul
• Başkanlar Kurulu
• Birinci Başkanlık Kurulu
• Yüksek Disiplin Kurulu
• Yönetim Kurulu

Yargıtay Kanunu çerçevesinde belirlenmiş yüksek mahkeme olan Yargıtay’ın görevleri aşağıdaki gibidir:

• Mahkemeler tarafınca verilen kararların incelemesini yapmak
• İncelediği dosyaları karara bağlamak
• Temiz incelemesi yapmak
• Anayasanın verdiği vazife ve yetkiler dahilinde her insana eşit mesafede durarak yasal kararları yerine getirmek
• Üst düzey memurların soruşturmasını yapmak
• Hukuka aykırı durumların giderilmesini sağlamak

Yukarıdaki genel görevlere ek olarak Yargıtay Karar Organları’nın da görevleri bulunmaktadır. Bu görevler ise Yargıtay makamının iç işleyişinin tertipli ve planlı bir halde yapılandırılması amacı taşımaktadır. Örnek vermek gerekirse;

• Yargıtay kurullarının üyelerinin seçilmesi
• İç yönetmeliğinin oluşturulması
• İdari yönetim birimlerinin seçilmesi
• İçtihadı görüşmeler yapmak ve karar almak

Yargıtay’ın iç yönetim yapısıyla ilgili görevleri içinde yer verilmiştir.

Yargıtay Hangi Kuruma Bağlıdır?

Yargıtay’ın ana görevi anayasa ilkeleri doğrultusunda uyuşmazlıkların çözüme kavuşmasına destek olmak ve yansız bir görüş açısı ile dava dosyalarını incelemektir.

Yargıtay’da Kaç Üye Vardır?

Kaç üye vardır sorusu, Yargıtay’da vazife icra eden daire sayısına bağlıdır. Vazife icra eden daire sayısı şu şekildedir:

• 20 Hukuk Dairesi
• 22 Ceza Dairesi

Her dairede bir daire başkanı ile beraber yeteri kadar üye bulunur. Yargıtay dairelerinde yer edinen üye sayısı yasal düzenlemelere bakılırsa değişim gösterir. 2011 senesinde Yargıtay daire sayısı 38; üye sayısı ise 387 olarak belirlenmiştir. Günümüzde ise Yargıtay üye sayısı 310’dur.

Yargıtay’da Duruşmalı Temyiz Nasıl Olur?

Yargıtay Kanunu’na bakılırsa temyiz incelemesi dosya üstünde yapılır. Sadece 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtildiği suretiyle taraflardan biri duruşma yapılmasını talep etmiş olduğu takdirde tarafların duruşma gününde mahkemede hazır olması gerekmektedir. Temyiz incelemesinde duruşma olması için mühim kurallardan biri, tebligat giderinin ödenmesidir. Eğer duruşma gününe kadar tebligat tutarı ödenmezse, bu durum duruşmalı temyizi talep eden tarafa Yargıtay tarafınca bildirilir. Eğer ödenmesi ihtiyaç duyulan meblağ ödenmezse, duruşmalı temyiz talebi geçersiz olur ve Yargıtay incelemeyi dosya üstünden yapar.

Hangi durumlarda taraflardan birinin duruşmalı temyiz talep edebileceği Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda şu şekilde belirtilmiştir:

• Tüzel kişiliğin feshi
• Genel kurul kararlarının iptali
• Evlenme butlanı
• Evlilik iptali
• Alacak ve velayet davaları

Duruşma günü temyiz incelemesi yapıldığında Yargıtay tarafları ya da gelen tarafı dinler ve bir karara varır. Eğer taraflar duruşma salonunda yoksa Yargıtay dosya üstünden incelemesini tamamlar. Duruşma karar verilemeyen durumlar söz konusu ise tarafların bir aylık süresi vardır. Bir ay içinde anlaşmazlığın çözüme ulaşması gerekir.

Yargıtay İnceleme Kaç Gün Sürer?

Yargıtay araştırma süresi dört gözle beklenen bir mevzudur. Yüksek yargı organı olan Yargıtay’ın dosya araştırma süresi ortalama olarak 825 gündür. Bu sürenin 352 günü Ceza Dairesi’ne aittir. Ceza Dairesi, dosya incelemesini ortalama olarak 352 günde tamamlar.

Dosyaların incelenip sonuçlanma süresi ise davaya bakılırsa değişim gösterir. Bu süreç de ortalama olarak 1,5 senedir. Bu süreler, ortalama olarak verilmiştir. Bazı dosya ve davalarda araştırma/sonuçlanma süreleri kimi zaman daha azca sürede kimi zaman de daha uzun sürede tamamlanabilir. Bu yüzden çeşitli sebeplerden dolayı dava araştırma ve sonuçlanma sürelerinde değişim gözlemlenebilir.

Temyiz Nedir?

Tarafların mahkeme sonucuna itiraz etme hakları bulunmaktadır. Bu itiraz etme işlemi temyiz olarak adlandırılır. Temyizde hedeflenen, verilen kararların hatasız olmasıdır.

Temyiz başvurusu için iki mühim koşul bulunmaktadır. Verilen kararın ilk olarak istinaf yolunun, peşinden da temyiz yolunun açık olması gerekmektedir. Eğer bu iki süreç açıksa taraflar davanın temyizde incelenmesini talep edebilir. Temyiz ile ilgili düzenleme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda yapılmıştır. Kanuna bakılırsa taraflar dava sonucundan sonrasında iki hafta içinde temyiz yoluna başvurabilir.

Temyiz başvurusunun yapılamayacağı bazı durumlar vardır ve bu durumlar kanun çerçevesinde düzenlenmiştir. Temyiz başvurunun yapılmadığı durumlar aşağıdaki gibidir:

• Miktarı 72.070 TL’yi geçmeyen davalara ilişkin sonuçlar
• Sulh Hukuk Mahkemesi’nin yetki alanına giren davalarda (kat mülkiyeti ve kira ilişkisinden doğan alacak davaları hariç)
• İlk aşama mahkemeleri arasındaki vazife ve uyuşmazlıklara ilişkin davalar
• İlk aşama mahkemelerdeki merci belirleme kararları
• Geçici hukuki koruma ve çekişmesiz yargı işlerindeki kararlar
• Nüfus kayıtları kararları (soybağı ile ilgili kararlar hariç)
• İlk aşama mahkemeleri içinde davanın başka bir mahkemede görülmesi ile ilgili kararlar

Yukarıdaki maddelerde belirtilen durumlarda temyiz yoluna gidilemez. Fakat yukarıdaki durumlar haricinde her türlü dava ve dosya mevzusunda da temyiz süreci başlatılamaz. Temyize gitmek için bazı sebepler gereklidir. Temyize gitmek için aşağıdaki durumlardan birinin ortaya çıkması gerekmektedir:

• Hukuksal sürecin ya da sözleşmenin yanlış uygulanmış olabileceği ihtimalinin doğması
• Dava kurallarına aykırı bir durumun açığa çıkması
• Taraflardan birinin mahkemeye öne sürdüğü delillerin mahkeme nezdinde geçersiz sayılması
• Davanın seyrine tesir eden bazı yargısal süreçlerin tespit edilmesi

Tarafların temyize gidebilmesi için bu sebeplerden birinin ortaya çıkması yeterlidir. Sadece temyiz sürecini başlatan yalnızca bu sebepler değildir.

Yargıtay, yukarıdaki durumların haricinde da dava seyrini etkilediği düşündüğü olguları tespit ederse de temyiz yolu açılabilir. Taraflardan biri temyiz yoluna gitmek için bazı harç ve giderleri ödemekle mükelleftir. Eğer bildiri giderlerinin yanı sıra harç ve ödeme giderleri yatırılmazsa temyiz yoluna gidilemez.

Danıştay Ne Demek?

Danıştay, hukuksal süreç yönetimi denetleme görevini üstüne alan bir kurumdur. Yüksek yargı organları içinde yer edinen Danıştay, yönetimin yargı yöntemiyle denetlenmesini sağlar.

Danışma ve karar organı olan Danıştay’ın görevleri içinde temyiz incelemesi yapmak vardır. Bununla beraber yönetimsel hukuk alanında devlet kurumlarına görüş bildiren Danıştay, yönetimsel ve vergi mevzularını ilgilendiren dava süreçlerinde İlk Aşama Mahkeme görevi üstlenerek karar verebilir.

Sayıştay Nedir?

Sayıştay, devletlerin mali mevzularına bakan bir yüksek yargı organıdır. Ana görevi kamusal harcamaları denetlemek olan Sayıştay, devlet yönetimindeki mali ekonomik tablosunu incelemek ve bu mevzuda yargı verme görevini yürütmektedir.

Sayıştay, araştırma ve tespit işlemlerini uyguladıktan sonrasında kamu ziyanı olduğu takdirde bu mevzuda yargı veren bir yargı mercidir. Görevlerini Denetim, Yargılama ve Raporlama olarak icra eden Sayıştay, mali ve ekonomik tabloda şeffaflık sağlanması adına vazife icra eden üst düzey yargı oranıdır.